Mikroplastik w wodach miejskich – zagrożenia dla systemów wodno-kanalizacyjnych

Obecność plastiku w środowisku to już nie jedynie problem zalegających odpadów, lecz również postępująca degradacja śmieci, na skutek której wydziela się niezwykle szkodliwy mikroplastik. Jego niewidoczne gołym okiem cząsteczki dostają się do gleby, krąży w powietrzu i trafia do wody, również tej z systemów wodno-kanalizacyjnych. Jeśli w porę się z nim nie uporamy oraz nie zredukujemy produkcji wyrobów z syntetyków, wkrótce może się okazać, że czeka nas katastrofa na skalę globalną.

 

Mikroplastik – czym właściwie jest i jakie niesie ze sobą zagrożenie?

Mikroplastik to drobne cząsteczki tworzyw sztucznych o średnicy mniejszej niż 5 mm. Powstaje zarówno w wyniku celowej produkcji, jak i w procesie degradacji większych odpadów plastikowych. Jego obecność w środowisku stanowi poważne zagrożenie dla ekosystemów wodnych oraz zdrowia ludzi i zwierząt.

 

Jak powstaje mikroplastik?

Mikroplastik dzielimy na dwa główne typy:

• Mikroplastik pierwotny

To cząsteczki, które celowo są produkowane w takiej formie. Można je znaleźć w kosmetykach (peelingach, pastach do zębów), detergentach czy w przemyśle farmaceutycznym. Stosowane są także w przemyśle tekstylnym i przetwórstwie tworzyw sztucznych.

• Mikroplastik wtórny

Powstaje w wyniku rozpadu większych odpadów plastikowych, takich jak butelki PET, torby foliowe, sieci rybackie czy ubrania wykonane z syntetycznych włókien (np. poliester, nylon, akryl). Proces ten zachodzi pod wpływem czynników atmosferycznych, promieniowania UV oraz ścierania mechanicznego, np. podczas prania tkanin syntetycznych.

Szacuje się, że każdego roku do środowiska lądowego trafia od 4 do 23 razy więcej mikroplastiku niż do środowisk morskich.

 

Zagrożenia dla zdrowia i życia

Mikroplastik z łatwością przedostaje się do organizmów ludzi i zwierząt poprzez wodę, żywność i powietrze. Jego obecność w ciele może powodować poważne konsekwencje zdrowotne, m.in.:

• zaburzenia hormonalne związane z działaniem substancji chemicznych obecnych w mikroplastiku (np. bisfenol A, ftalany);
• procesy zapalne i uszkodzenia komórek, które prowadzą do problemów z odpornością i metabolizmem;
• możliwość przenoszenia toksycznych związków oraz metali ciężkich, które mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i innych narządów.

Badania sugerują, że spożywanie mikroplastiku może wpływać na rozwój chorób cywilizacyjnych, takich jak insulinooporność, otyłość, cukrzyca czy problemy z układem krążenia, a nawet nowotwory.

 

Wpływ na ekosystemy wodne

Mikroplastik jest szczególnie niebezpieczny dla ekosystemów wodnych. Wiele organizmów, takich jak ryby, skorupiaki czy ptaki, omyłkowo uznaje go za pokarm. Spożycie mikroplastiku prowadzi do niedożywienia, uszkodzeń układu pokarmowego i zatrucia organizmów. Dodatkowo działa on jak nośnik dla toksyn i patogenów, które mogą kumulować się w łańcuchu pokarmowym, ostatecznie trafiając również do organizmu człowieka. Został on wykryty w ponad 1300 gatunkach zwierząt wodnych i lądowych, co świadczy o jego powszechnej obecności w ekosystemach.

 

W jakich wodach może pojawić się mikroplastik?

Mikroplastik jest wszechobecny i można go znaleźć w niemal wszystkich typach wód – od powierzchniowych, przez gruntowe, aż po oceaniczne. Jego obecność jest wynikiem zarówno działalności człowieka, jak i naturalnych procesów transportu cząsteczek plastiku w środowisku.

 

Najczęstsze źródła mikroplastiku w wodach

Mikroplastik dostaje się do środowiska wodnego na wiele sposobów, w tym przez:

• spływ powierzchniowy – opady deszczu zmywają drobiny plastiku z ulic, chodników i terenów zurbanizowanych do rzek i jezior;
• odpady komunalne i przemysłowe – niedostatecznie oczyszczone ścieki z gospodarstw domowych oraz zakładów przemysłowych zawierają cząsteczki plastiku pochodzące np. z kosmetyków, detergentów, ubrań syntetycznych czy procesów produkcyjnych;
• degradację większych odpadów plastikowych – wyrzucone do wody butelki, torby foliowe czy sieci rybackie rozpadają się na coraz mniejsze fragmenty, tworząc wtórny mikroplastik;
• opad atmosferyczny – mikroplastik może przemieszczać się w powietrzu i osadzać wraz z deszczem lub pyłem na powierzchni wód.
  
  

Rodzaje wód zanieczyszczonych mikroplastikiem

• Wody powierzchniowe (rzeki, jeziora, morza)

Rzeki i jeziora są głównym rezerwuarem mikroplastiku w miastach i na terenach wiejskich. To one transportują drobiny syntetyku z lądu do mórz i oceanów. W tych zbiornikach może się on unosić w toni wodnej, opadać na dno lub osadzać się na roślinności i organizmach wodnych.

• Wody podziemne

Choć mikroplastik najczęściej kojarzy się z wodami powierzchniowymi, badania wykazały jego obecność również w wodach gruntowych. Cząsteczki mogą przedostawać się do nich przez szczeliny w glebie, zwłaszcza tam, gdzie składowane są odpady, a także przez infiltrację ścieków i wody opadowej.

• Wody morskie i oceaniczne

Oceany są ostatecznym miejscem gromadzenia się ogromnych ilości mikroplastiku. Tworzy on tzw. „plastikowe wyspy”, czyli skupiska unoszących się na powierzchni mikrocząsteczek. Przykładem jest Wielka Pacyficzna Plama Śmieci. Mikroplastik występuje jednak nie tylko na powierzchni, ale i w głębokich warstwach oceanów, gdzie osiada na dnie, a nawet dostaje się do organizmów żyjących w najgłębszych ekosystemach.

• Wody pitne

Coraz częściej wykrywa się go również w wodzie pitnej – zarówno tej pochodzącej z kranu, jak i w wodach butelkowanych. Może się on dostawać tam na etapie poboru wody, ale także w wyniku degradacji opakowań plastikowych.

 

Formy mikroplastiku w wodach

Mikroplastik przyjmuje różne formy, w zależności od źródła i stopnia degradacji. Wyróżniamy m.in.:

• mikrokulki – drobne kuliste cząsteczki używane w kosmetykach i produktach higienicznych;
• włókna syntetyczne – powstają w wyniku prania ubrań z poliestru, nylonu czy akrylu;
• fragmenty i płatki plastiku – pochodzące z rozpadu większych odpadów;
• granulki przemysłowe – stosowane w produkcji plastiku, często przedostają się do środowiska w wyniku transportu i przechowywania.

Mikroplastik w wodach nie tylko zanieczyszcza ekosystemy, ale także staje się częścią łańcucha pokarmowego. Organizmy wodne go połykają, co sprawia, że ostatecznie może trafić także bezpośrednio do naszego organizmu.

Dowiedz się więcej: Wpływ segregacji odpadów na środowisko naturalne

 

Cząsteczki plastiku w wodach miejskich – zobacz, jakie to niebezpieczne

Cząsteczki mikroplastiku coraz częściej wykrywane są również w wodach miejskich, gdzie stanowią poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzkiego. Trafia on tam na różne sposoby, głównie za sprawą ścieków komunalnych (kosmetyki wyrzucane do kanalizacji, resztki ubrań syntetycznych podczas prania), degradację większych odpadów plastikowych (np. toreb czy opakowań), a także spływ powierzchniowy podczas deszczu oraz nieodpowiednie usuwanie w czasie procesów w oczyszczalniach ścieku.

Obecność mikroplastiku w wodach miejskich niesie ze sobą szereg niebezpieczeństw. Spożywany przez zooplankton, małże, ryby i ptaki może prowadzić do zaburzeń w łańcuchu pokarmowym oraz negatywnie wpływać na zdrowie tych organizmów, a pośrednio również ludzi. Szczególnie niebezpieczna jest jego możliwość przenoszenia na powierzchni szkodliwych substancji i mikroorganizmów.

Najbardziej narażone na negatywne skutki jego obecności w wodach miejskich są:

• mieszkańcy miast – spożywający wodę z kranu lub butelkowaną;
• dzieci i niemowlęta – ze względu na rozwijający się organizm są bardziej podatne na działanie szkodliwych substancji;
• osoby z osłabionym układem odpornościowym – mogą być bardziej wrażliwe na potencjalne toksyny związane z mikroplastikiem.

 

Jakie działania możemy podjąć?

Walka z mikroplastikiem w wodach miejskich wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego zarówno ograniczenie źródeł zanieczyszczeń, jak i skuteczne metody ich usuwania. Oto trzy najskuteczniejsze sposoby na zapobieganie mu i redukcję jego poziomu w środowisku wodnym.

 

Filtracja i innowacyjne technologie oczyszczania wody

Nowoczesne oczyszczalnie ścieków mogą stosować różne metody filtracji, aby zatrzymać cząsteczki mikroplastiku:

• filtry membranowe – np. nanotechnologiczne, które skutecznie zatrzymują cząsteczki już na etapie oczyszczania ścieków;
• systemy elektrokoagulacji – wykorzystujące prąd elektryczny do wytrącania i usuwania cząsteczek plastiku;
• biotechnologie – rozwijane są metody wykorzystujące mikroorganizmy zdolne do biodegradacji syntetyków.

 

Ograniczenie źródeł mikroplastiku w codziennym życiu

Zmiana nawyków konsumenckich i odpowiednie regulacje mogą skutecznie zmniejszyć ilość plastiku trafiającego do środowiska:

• zakaz stosowania mikroplastiku w produktach kosmetycznych i środkach czystości – wiele krajów wprowadziło regulacje zakazujące używania mikrogranulek w peelingach czy pastach do zębów;
• ekologiczne ubrania – odzież syntetyczna, np. z poliestru, uwalnia mikroplastik podczas prania, wybieranie ubrań z naturalnych tkanin, jak bawełna czy len, oraz stosowanie specjalnych filtrów do pralek może pomóc w redukcji zanieczyszczeń;
• zastąpienie plastiku biodegradowalnymi alternatywami – rosnąca popularność opakowań z materiałów kompostowalnych zmniejsza ilość plastikowych odpadów w środowisku.

 

Efektywne gospodarowanie odpadami

Systematyczna redukcja i odpowiednie zarządzanie odpadami mają ogromne znaczenie w walce z mikroplastikiem:

• segregacja odpadów i recykling – skuteczny recykling plastiku zmniejsza ilość odpadów trafiających do wód miejskich;
• rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym – ponowne wykorzystanie materiałów i ograniczanie produkcji jednorazowego plastiku minimalizuje ryzyko jego przedostawania się do środowiska;
• kampanie edukacyjne – świadomość społeczna na temat zagrożeń związanych z mikroplastikiem oraz odpowiedzialne zarządzanie odpadami mogą przyczynić się do zmiany nawyków konsumpcyjnych.

Przeczytaj także: Jak segregować śmieci w domu i zwiększyć efektywność recyklingu?

Walcz razem z nami z mikroplastikiem i źle składowanymi odpadami! Błysk to firma komunalna z ponad 30-letnim doświadczeniem, która działa na terenie Łomży i powiatu łomżyńskiego. Świadczymy usługi z zakresu zagospodarowania odpadami, realizując ich wywóz oraz transport, a także zajmujemy się likwidacją nielegalnych wysypisk. Napisz do nas niezależnie od tego, czy jesteś osobą prywatną, instytucją publiczną czy firmą. Razem możemy więcej!